بررسی آثار کامران دیبا و نادر اردلان با تامل بر مساله «فهم اثر معماری»

آثار کامران دیبا و نادر اردلان از جمله یادگارهای شایسته توجه معماری معاصر ایران محسوب می گردند. این آثار در برهه ای از ‏تحولات معماری در ایران پدید آمده اند که معماری مدرن و سبک بین الملل جریان غالب معماری دنیا را هدایت می نمود و جریانات ‏داخلی مباحث نگاه به معماری بومی و خودی را پیش روی معماران دهه 50 قرار می داد. بنابراین «فهم کردن آثار این دو معمار» ‏می تواند ابعاد مهمی از تلاش معمار ایرانی در «رسیدن به فهم معماری بومی و ایرانی» را روشن نماید. این مساله این پرسش را ‏درمواجهه با آثار به میان می آورد که «چه ابعادی از کالبد و کیفیت معماری ایرانی در آثار کامران دیبا و نادر اردلان قابل بازیابی ‏است؟»‏ اما پرداختن به این پرسش در مواجهه با آثار و تحقق پژوهشی که دستاوردی فراتر از گردآوری آثار دو معمار، شرحی بر خصوصیات و ‏معرفی کالبد اثر داشته باشد و بتواند ضمن به میان آوردن مسائل معماری معاصر، به ارزیابی و تحلیل رویکرد معماران در فهم ‏معماری اصیل ایرانی و جایگاه آثار آنان در معماری ایران و معماری جهان بپردازد، از چه منظری محقق خواهد شد؟ این امر پرسش از ‏‏«چیستی معیارها و مراتب فهم اثر معماری» را پیش از گام نهادن در مسیر مواجهه با آثار و پرداختن به پرسش اصلی رساله، به مساله ‏دیگر رساله حاضر مبدل می سازد.‏ در پی پاسخ به پرسش دوم رساله با هدف رسیدن به مبانی برای پرداختن به مساله نخست، مراتب مواجهه با اثر یعنی «بنا»، ‏رویکردهای شناخت و بنیان های نظریِ مقولات مطرح در مساله فهم اثر و پیامدهای آن در حوزه معماری، موضوع اصلی فصل ‏نخست رساله خواهد بود. از اینرو مباحث با جستاری در رویکردهای شناخت اثر در نظریه ها و پارادایم های معاصر آغاز خواهد شد و با ‏بررسی مراتب فهم اثر در حوزه معماری ادامه خواهد یافت. سپس به معیارهای مطرح در فهم اثر و فهم اثر معماری اشاره خواهد شد تا ‏مشخص شود هر کدام از رویکردها، مخاطب را به چه مرتبه ای از فهم اثر می تواند برساند. به این ترتیب ضمن دستیابی به مراتب ‏مواجهه و فهم اثر معماری و پیامدهای آن، اهمیت گفتگو با «اثرمعماری» و ضرورت پرسش و پاسخ در مواجهه با اثر، لزوم فراتر رفتن ‏از کالبد اثر و اندیشیدن در ماهیت اثر معماری، و اهمیت موضع و دانش مواجهه گر در طی مراتب فهم اثر معماری مطرح خواهد شد.‏ در ادامه، با توجه به هدف رساله، با مبنا قرار گرفتن فهم در «مرتبه چرایی»، به «تاویل پدیدارشناختی مبتنی بر پرسش و پاسخ با آثار ‏کامران دیبا و نادر اردلان» پرداخته می شود تا با به میان آمدن پرسش اصلی رساله، روشن گردد «چه ابعادی از کالبد و کیفیت ‏معماری اصیل ایرانی در آثار کامران دیبا و نادر اردلان قابل بازیابی است؟» ‏ برای رسیدن به پاسخ این پرسش، ضمن قرار دادن «نقطه عزیمت فهم» آثار در «خود اثر»، در مواجهه با آثار یعنی «بنا» با معیار قرار ‏دادن آنچه آثار از فهم معماران ارائه می نمایند، «مرتبه فهم معماری ایرانی در اثر‎ ‎مورد مطالعه» و «دستاوردهای هر مرتبه از فهم با ‏اشاره به مصداق آن» مشخص می گردد. در ادامه با مبنا قرار دادن دستاوردهای پژوهش بر معیارها و مراتب فهم اثر معماری در ‏فصل اول، «جایگاه هر مرتبه از فهم در طی مراتب فهم آثار اصیل ایرانی » مورد ارزیابی قرار می گیرد. به این ترتیب این رساله ضمن ‏ارائه «صورت بندی از رویکردهای ممکن در فهم اثر» و «مراتب و دستاوردهای هر رویکرد در حوزه طراحی»، «جایگاه آثار کامران ‏دیبا و نادر اردلان را در تلاش معمار معاصر برای فهم آثار اصیل ایرانی» و «پدیدآوردن اثری معاصر»، «با اشاره به مصداق آن» ‏روشن می نماید. ‏